Αρχική Κλίμα Μπορεί η υπερθέρμανση του πλανήτη να προκαλέσει χειροτέρους χειμώνες;

Μπορεί η υπερθέρμανση του πλανήτη να προκαλέσει χειροτέρους χειμώνες;

26 second read
0
211

Καθώς οι Ευρωπαίοι τρέμουν μέσα από διψήφιες αρνητικές θερμοκρασίες και πάνω από 80 εκατοστά χιονιού σε μέρη της ενδοχώρας, οι αρνητές της επιστήμης του κλίματος εμφανίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να υποστηρίξουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μια φάρσα. Υποστηρίζουν ότι ο ασυνήθιστα κρύος καιρός στην Ευρώπη είναι η ένδειξη ότι οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) δε θερμαίνουν τον πλανήτη. Ο ισχυρισμός τους έχει επανειλημμένα διαψευστεί από τους επιστήμονες του κλίματος. Στην πραγματικότητα, οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη μπορεί και να έχουν ευνοήσει την εξαιρετικά κρύα θερμοκρασία.

Με την πρώτη ματιά, ρωτώντας αν η υπερθέρμανση του πλανήτη οδηγεί σε περισσότερο χιόνι μπορεί να φαίνεται σαν μια ανόητη ερώτηση επειδή προφανώς, αν υπάρχει αρκετή ζέστη, δεν υπάρχει χιόνι. Κατά συνέπεια, οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής χρησιμοποίησαν πρόσφατους βομβαρδισμούς χιονιού για να θέσουν υπό αμφισβήτηση την υπερθέρμανση της Γης. Ωστόσο, δε θα μπορούσαν να είναι πιο λάθος.

Γιατί κάνει τόσο κρύο;

Οι θερμοκρασίες υπό το μηδέν και οι έντονες χιονοπτώσεις είναι κάτι περισσότερο από ένας κρύος χειμώνας. Γίνονται πιθανότερα από την κατάρρευση της πολικής δίνης (polar vortex) — ένας τεράστιος δακτύλιος κρύων ανέμων που μαίνονται στη στρατόσφαιρα της Γης — στο Βόρειο Πόλο.

Η πολική δίνη είναι στενά συνδεδεμένη με τον αεροχείμαρρο (jet stream), μια ζώνη ισχυρών ανέμων περίπου 10 χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος. Στο πολικό μέτωπο, αυτό ρέει μεταξύ θερμού αέρα από τους τροπικούς και υποτροπικούς— είναι οι ζώνες από τους τροπικούς έως και 35 μοίρες βόρεια ή νότια — και κρύου πολικού αέρα. Τα άκρα πίεσης που σχηματίζονται σε αυτή τη μεταβατική περιοχή σε χαμηλότερα στρώματα αναφέρονται μερικές φορές στα δελτία καιρού ως το ισλανδικό χαμηλό ή το υψηλό των Αζορών.

Ο αεροχείμαρρος καθορίζει συνήθως το χειμώνα στην Ευρώπη: εάν είναι ισχυρός και ρέει από δυτικά προς ανατολικά, φέρνει ήπιο και βροχερό καιρό συνοδευόμενο από κάποιους ανέμους από τον Ατλαντικό και συγκρατεί τον κρύο αέρα από την Αρκτική. Αλλά αν o αεροχείμαρρος είναι αδύναμος και κυματοειδής, η πολική δίνη αποδυναμώνεται επίσης και μερικές φορές διασπάται εντελώς. Το κρύο σε όλη την Ευρώπη είναι το αποτέλεσμα ενός αδύναμου αεροχείμαρρου — πιο συγκεκριμένα ενός βυθίσματος — που έχει προκαλέσει μια ισχυρή και επίμονη πτώση της πολικής δίνης.

Πώς η πολική δίνη επηρεάζει τον καιρό μας; Ένας δυνατός αεροχείμαρρος σταθεροποιεί κι ενισχύει την πολική δίνη την στιγμή που ένας ελικοειδής κι αδύναμος αεροχείμαρρος προκαλεί ασταθή και κυματοειδή δίνη. Πολική δίνη είναι η κυκλοφορία σε ανώτερο επίπεδο ανέμων που συνήθως περιβάλλουν το βόρειο πόλο σε μια αριστερόστροφη κατεύθυνση – ένα πολικό σύστημα χαμηλής πίεσης. Αυτοί οι άνεμοι τείνουν να κρατούν τον τσουχτερό κρύο αέρα κλειδωμένο στις αρκτικές περιοχές του Βόρειου Ημισφαιρίου. Ανάλογα με την περίπτωση, αυτή η δίνη μπορεί να παραμορφωθεί και να βουτήξει πολύ νοτιότερα από ό,τι συνήθως, επιτρέποντας στον κρύο αέρα να πάει νότια.

Ένας κανονικός χειμώνας μας φαίνεται πιο κρύος τώρα

Οι χειμώνες έχουν ζεσταθεί πολύ από τη δεκαετία του 1970 – κάνοντας αυτό που ήταν ένας τυπικός χειμώνας να τον αισθανόμαστε ακόμα πιο ψυχρό στις μέρες μας. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι ο ρυθμός της χειμερινής αύξησης της θερμοκρασίας έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Μεταξύ 1970 και 2017, ο χειμώνας στην ηπειρωτική Χώρα των ΗΠΑ θερμαίνεται περισσότερο από τεσσεράμισι φορές γρηγορότερα ανά δεκαετία από ό,τι τα τελευταία 100 χρόνια.

Πώς μπορεί η κλιματική αλλαγή να κάνει τον καιρό πιο κρύο;

Μέσω της καύσης ορυκτών καυσίμων, οι άνθρωποι έχουν θερμάνει τον πλανήτη κατά περισσότερο από 1 βαθμό Κελσίου από τη Βιομηχανική Επανάσταση. Η δεκαετία από το 2010 έως το 2019 ήταν η πιο καυτή που έχει καταγραφεί. Η κλιματική αλλαγή, ωστόσο, δεν οδηγεί μόνο σε υψηλότερες θερμοκρασίες, αλλά και σε πιο ακραία καιρικά φαινόμενα.

Εδώ τίθεται σε εφαρμογή η δυσανάλογη αύξηση της θερμοκρασίας της Αρκτικής, δήλωσε ο Stefan Rahmstorf, επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος Ανάλυσης της Γης στο Ινστιτούτο Έρευνας των Κλιματικών Επιπτώσεων στο Πότσνταμ της Γερμανίας. Οι θερμοκρασίες στην Αρκτική έχουν αυξηθεί περισσότερο από δύο φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο τα τελευταία 40 χρόνια. “Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν τον καιρό στην Ευρώπη”.

Η αύξηση της θερμοκρασίας της Αρκτικής είναι ιδιαίτερα υψηλή το χειμώνα, δήλωσε η Dörthe Handorf, η οποία ερευνά τη φυσική της ατμόσφαιρας στο Ινστιτούτο Alfred Wegener του Κέντρου Πολικών & Θαλάσσιων Ερευνών Helmholtz . “Όπως δείχνουν πολλές μελέτες, αυτό αποδυναμώνει τον αεροχείμαρρο.” Το ρεύμα του ανέμου αρχίζει να φθίνει, δήλωσε η Handorf, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερα βυθίσματα που επηρεάζουν τις θερμοκρασίες στην Ευρώπη.

Η κλιματική αλλαγή θα κάνει τους ευρωπαϊκούς χειμώνες πιο κρύους;

Η κλιματική αλλαγή δε θα κάνει απαραίτητα τους ευρωπαϊκούς χειμώνες πιο κρύους, επειδή οι εστίες κρύου αέρα από την πολική δίνη είναι μερικές φορές ηπιότερες από την τρέχουσα ψυχρή επίθεση. Η Αρκτική δεν είναι επίσης το μόνο μέρος του κόσμου όπου τα ρεύματα αέρα αλλάζουν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.

Η αυξημένη θερμοκρασία πάνω από τους υποτροπικoύς επηρεάζει επίσης τον αεροχείμαρρο, δήλωσε η Handorf. Ενώ η αύξηση της θερμοκρασίας της Αρκτικής τείνει να κατευθύνει τον αεροχείμαρρο νότια και να προκαλέσει ψυχρή εισβολή στην Ευρώπη, η αύξηση της θερμότητας στις υποτροπικές ζώνες στέλνει γενικά το σύμπλεγμα των ανέμων βόρεια. Σε αυτή την περίπτωση, ανέφερε, ο χειμερινός καιρός στην Ευρώπη θα είναι ηπιότερος. Τα κλιματικά μοντέλα δε γνωρίζουν ακόμα ποια τάση αύξησης της θερμοκρασίας θα κυριαρχήσει στο μέλλον, πρόσθεσε.

Ένας σταθερός συνήθης αεροχείμαρρος έναντι ενός αδύναμου ελικοειδή αεροχείμαρρου: Η θερμότερη Αρκτική μπορεί να επιδεινώσει τις κρύες επιθέσεις. Οι ερευνητικές ομάδες αρχίζουν να συνδέουν τις κουκίδες μεταξύ μιας θερμής Αρκτικής και κρύων χειμώνων στις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες. Πιστεύεται ότι η τήξη του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική μπορεί να αποδυναμώσει τον αεροχείμαρρο, επιτρέποντας στον ψυχρό πολικό αέρα να διεισδύσει πιο νότια από το κανονικό.

Γιατί χιονίζει;

Όταν ένα σύνολο αέρα που περιέχει υδρατμούς ανυψώνεται, κινείται σε χαμηλότερη πίεση, διαστέλλεται και ψύχεται. Σε κάποιο σημείο, δε μπορεί πλέον να κρατήσει τόση υγρασία και έτσι η υγρασία συμπυκνώνεται σε ένα σύννεφο και τελικά σχηματίζει βροχή ή χιόνι. Η ανύψωση του αέρα προέρχεται κυρίως από καταιγίδες, ειδικά σε ζεστά μέτωπα, καθώς ο ζεστός αέρας κινείται πάνω από ψυχρότερο αέρα ή ψυχρά μέτωπα, ενώ ο κρύος αέρας ωθείται κάτω από τον θερμότερο.

Σε όλες τις καταιγίδες, η κύρια πηγή βροχόπτωσης είναι η υγρασία που υπάρχει ήδη στην ατμόσφαιρα στην αρχή της καταιγίδας. Αυτή η υγρασία, ως υδρατμός, συγκεντρώνεται από τους ανέμους καταιγίδας, που εισάγονται στην καταιγίδα, συγκεντρώνονται και κατακρημνίζονται. Κατά συνέπεια, εάν υπάρχει περισσότερη υγρασία στο περιβάλλον, βρέχει (ή χιονίζει) περισσότερο.

Ο θερμότερος αέρας κρατά περισσότερο νερό επειδή τα μόρια υδρατμών που περιέχει κινούνται με υψηλότερη μέση ταχύτητα από αυτά στον ψυχρότερο αέρα, καθιστώντας τα λιγότερο πιθανά να συμπυκνωθούν πίσω στο υγρό. Σύμφωνα με την εξίσωση Clausius-Clapeyron, για κάθε 1°C θέρμανσης, ο κορεσμένος αέρας περιέχει 7% περισσότερους υδρατμούς. Η μέση περιεκτικότητα σε υγρασία της ατμόσφαιρας έχει αυξηθεί κατά περίπου 4% από τη δεκαετία του ’70.

Γιατί η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερο χιόνι

Το χιόνι σχηματίζεται όταν ο ζεστός, υγρός αέρας συναντά πολύ κρύο αέρα. Πάνω από τις πεδιάδες της δυτικής Ευρώπης, ο αέρας σπάνια είναι αρκετά κρύος για τον όγκο της χιονόπτωσης που κάλυψε την περιοχή τον περασμένο χειμώνα.

Αλλά με την ευκαιρία αυτή, μια περιοχή αέρα υψηλής πίεσης που ονομάζεται Gisela έφερε ψυχρούς αρκτικούς ανέμους στο κέντρο της Γερμανίας, όπου συγκρούστηκε με δύο περιοχές χαμηλής πίεσης που ονομάζονται Tristan και Reinhard. Καθώς μετέφεραν ζεστό θαλασσινό αέρα, η υγρασία μετατράπηκε σε χιόνι. Επειδή ο θερμότερος αέρας κρατά περισσότερη υγρασία, οι αυξανόμενες θερμοκρασίες σημαίνουν ότι οι μάζες αέρα θα μεταφέρουν περισσότερο νερό. Αυτή η υγρασία μπορεί στη συνέχεια να γίνει χιόνι όπου και αν κάνει αρκετό κρύο – συνήθως σε υψηλότερα υψόμετρα.

Οι μαζικές χιονοπτώσεις στις Άλπεις το χειμώνα του 2019 προκλήθηκαν επίσης από ασυνήθιστα υγρές και ζεστές αέριες μάζες. Εκείνη την εποχή, είπε ο Peter Hoffmann, μετεωρολόγος στο Ινστιτούτο Έρευνας των Κλιματικών Επιπτώσεων του Πότσνταμ, οι ωκεανοί ήταν ακόμα αρκετά ζεστοί το χειμώνα λόγω του μεγάλου, ζεστού καλοκαιριού – και έτσι εξατμίστηκε πολύ νερό. Τα ρεύματα αέρα στη συνέχεια το πήγαν στις Άλπεις, όπου μια τεράστια ποσότητα υγρού χιονιού έπεσε σε μεγάλα υψόμετρα, προκαλώντας χάος στους δρόμους και αυξάνοντας τον κίνδυνο χιονοστιβάδων.

Η κλιματική αλλαγή μπορεί να αυξήσει τις χιονοπτώσεις

Μπορεί να φαίνεται παράλογο, αλλά περισσότερες χιονοπτώσεις κατά τη διάρκεια των χειμερινών καταιγίδων είναι ένα αναμενόμενο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό συμβαίνει επειδή ένας θερμότερος πλανήτης εξατμίζει περισσότερο νερό στην ατμόσφαιρα. Αυτή η πρόσθετη υγρασία σημαίνει περισσότερες βροχοπτώσεις με τη μορφή έντονης χιονόπτωσης ή βροχοπτώσεων.

Κατά τη διάρκεια θερμότερων μηνών, αυτό μπορεί να προκαλέσει πρωτοφανείς πλημμύρες. Αλλά κατά τη διάρκεια του χειμώνα — όταν το μέρος του κόσμου μας απομακρύνεται από τον ήλιο — οι θερμοκρασίες πέφτουν και αντί για έντονες βροχοπτώσεις μπορούμε να έχουμε τεράστιες χιονοθύελλες.

Μια ανάλυση της NASA δείχνει τη μέση θερμοκρασία της Γης από το 2013 έως το 2017, σε σύγκριση με έναν μέσο όρο βάσης από το 1951 έως το 1980. Τα κίτρινα, πορτοκαλί και κόκκινα χρώματα δείχνουν περιοχές θερμότερες από τη γραμμή βάσης.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ καιρού και κλίματος;

Οι αλλαγές στον καιρό της κάθε περιοχής μπορεί να είναι διαφορετικές από τις αλλαγές στο κλίμα παγκοσμίως. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μια κάποια σύγχυση.

Ενώ οι μέσες θερμοκρασίες έχουν θερμανθεί σε επίπεδα ρεκόρ — καθιστώντας τα τοπικά κύματα καύσωνα και τις πυρκαγιές πιο έντονα — η κλιματική αλλαγή δεν κάνει τις θερμοκρασίες παντού να αυξάνονται. Τα τελευταία 20 χρόνια, για παράδειγμα, οι χειμώνες σε πολλές περιοχές γεωγραφικού πλάτους δεν ήταν πολύ θερμότεροι από το μακροπρόθεσμο μέσο όρο, δήλωσε η Handorf.

Πολύπλοκα καιρικά συστήματα, όπως η πολική δίνη, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να δροσίζουν μέρη της Ευρώπης ακόμη και όταν η Αρκτική θερμαίνεται. Και παρόλο που ένας μήνας μπορεί να είναι ιδιαίτερα κρύος φέτος, ένας άλλος — σε σύγκριση με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο — μπορεί να ήταν πολύ ζεστός. “Αν και δε βλέπουμε πάντα την αύξηση της θερμοκρασίας σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο, δεν έχουμε ενδείξεις ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη εξασθενεί”, δήλωσε η Handorf. “Αντιθέτως.”

Ο μεταβαλλόμενος αεροχείμαρρος επηρεάζει εξίσου τις θερινές θερμοκρασίες, πρόσθεσε. “Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι έχουμε επίσης ένα περισσότερο ελικοειδή αεροχείμαρρο το καλοκαίρι. Και αυτοί οι μαίανδροι, αυτοί οι έλικες, τείνουν να παραμένουν πιο στάσιμοι.” Με άλλα λόγια, ακριβώς όπως μία ψυχρή περίοδος το χειμώνα, η θερμότητα μπορεί να διαρκέσει για ασυνήθιστα μεγάλο χρονικό διάστημα το καλοκαίρι.

Εάν ο ζεστός αέρας της Σαχάρας φτάσει τότε στην Ευρώπη μέσω του αεροχείμαρρου, όπως έκανε τον Ιούνιο του 2019, για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει μεγάλο κύμα καύσωνα. Κατά τη διάρκεια τέτοιων καυτών εβδομάδων και μηνών, φαίνεται προφανές ότι η κλιματική κρίση πλησιάζει – αλλά το ίδιο ισχύει και όταν χιονίζει.

Αναδημοσίευση από www.dw.com; www.edf.org; www.theconversation.com; www.climatesignals.org

Περισσότερα επιστημονικά άρθρα
Περισσότερα επιστημονικά άρθρα Webnews
Περισσότερα επιστημονικά άρθρα Κλίμα

Ενδιαφέρον άρθρο

Vegan fast-food: γιατί οι φυτικές εναλλακτικές λύσεις είναι καλές για τον πλανήτη αλλά όχι για την υγεία σας

Οι influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι παραγωγοί τροφίμων και οι μάρκες γρήγορο…